De vogelgriep is geland: geen paniek

Vogelbeschermers en natuurbeheerders zijn in verhoogde staat van paraatheid: net als vorig jaar heerst vogelgriep onder de wilde vogels. Heel ernstig is de situatie in Nederland nog zeker niet, zeggen organisaties als Staatsbosbeheer. „Bij ons vallen de aantallen mee”, aldus een woordvoerder. Niettemin zijn in Nederland inmiddels „waarschijnlijk enkele duizenden” vogels aan de hoogpathogene variant van de vogelgriep bezweken, meldt kennisorganisatie Sovon Vogelonderzoek Nederland.

Het gaat vooral om brandganzen, grauwe ganzen, knobbelzwanen, meeuwensoorten en kanoetstrandlopers. Ook aaseters als slechtvalken, buizerds en zeearenden loopen risico. Vrijdag werd bij een geëuthanaseerde vos uit Brabant eveneens vogelgriep geconstateerd. “De vos werd begin december gevonden en vertoonde neurologische verschijnselen zoals rondjes lopen, omvallen en was waarschijnlijk blind”, meldt Wageningen Bioveterinary Research (WBVR). Vorig voorjaar werd bij twee vossenpups eveneens vogelgriep aangetroffen. Dat gebeurde ook elders in Europa bij vossen, zeehonden en een otter.

Look: Een virus dat er nooit echt onder te krijgen is

Koorts en hoofdpijn

De kans dat mensen besmet raken met vogelgriep is klein, en de ziekte verloopt bij mensen doorgaans veel milder, meldt het RIVM. „Mensen die ziek worden van vogelgriep, krijgen dezelfde symptomen als bij een gewone wintergriep: koorts, hoofdpijn, spierpijn, hoest of oogontsteking”. Wel wordt aangeraden contact met dode en zieke dieren te vermijden om de kans op besmetting zo klein mogelijk te houden.

De huidige uitbraak heeft zich door heel Europa verspreid. Ook in Israël, waar onlangs ruim vijfduizend kraanvogels stierven, heerst vogelgriep. “Het ziet er dit jaar opnieuw heel ernstig uit”, zegt Nancy Beerens, viroloog bij Wageningen Bioveterinary Research. „Er zijn in Europa vierhonderd uitbraken bij pluimveebedrijven en ook het aantal wilde vogels dat nu doodgaat, is enorm.” Beerens onderzoekt de dode vogels op het H5N1-virus, dat dit jaar rondgaat. Vorig jaar was het een verwant virus, H5N8.

Ook in Nederlandse natuurgebieden zoals de Oostvaardersplassen in Flevoland zijn dode watervogels aangetroffen. Die worden nu onderzocht. De vogels zijn gevonden in een gebied dat niet voor publiek toegankelijk is. Wel wordt bezoekers aangeraden uit de buurt te blijven van vogels die afwijkend gedrag vertonen. “Vogels kunnen ongecontroleerde bewegingen maken of heel suffig ogen”, aldus een verklaring. Verder geldt het advies honden aan de lijn te houden, anangezien die volgens Staatsbosbeheer ook ziek kunnen worden van de vogelgriep. In het algemeen geldt de aansporing om de rust te bewaren en watervogels niet te verstoren. Daarmee „verkleinen we de kans op verspreiding”, aldus Staatsbosbeheer. Ook vogelorganisatie Sovon drukt eenieder op het hart „op afstand” te blijven van watervogels en verder alert te zijn op dode dieren. „Maak er melding van”, aldus een woordvoerder. Worden er straks vogelpopulaties gedecimeerd? “We zullen er ongetwijfeld de gevolgen van gaan zien”, zegt viroloog Beerens.

De grootste schade veroorzaakt de vogelgriep bij de pluimveehouderij; sinds eind oktober zijn in Nederland bij dertien bedrijven dieren geruimd vanwege besmettingen, ook werd bij vijf bedrijven preventief geruimd. In Nederland geldt een landelijke ophokplicht, alsmede een bezoekersverbod. Tot nu toe zijn er in Europa meer dan acht miljoen vogels geruimd. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) regelt niet alleen deze ruimingen, zij brengt ook de vondsten van besmette wilde dieren in kaart. “Zodat bedrijven in de buurt daar extra rekening mee kunnen houden”, aldus een woordvoerder. Ondanks alle hygiënemaatregelen komen er steeds besmette bedrijven bij. Beerens: „Dat geeft aan hoe besmettelijk zo’n virus is. Het is al genoeg als een muis door een poepje loopt en de stal in gaat. Het virus kan op allerlei manieren binnenkomen.”